Dochodzenie Zachowku od Obdarowanego: Prawne Aspekty i Możliwości
Prawo dotyczące zachowku jest jednym z kluczowych obszarów regulujących dziedziczenie majątku po zmarłych oraz prawo do odpowiedniego udziału w dziedziczeniu. Często dochodzenie zachowku wiąże się z sytuacją, w której osoba zainteresowana zaspokojeniem swojego prawa do zachowku ma podejrzenia co do darowizn dokonanych przez zmarłego jeszcze za życia. W takich sytuacjach możliwość dochodzenia zachowku od obdarowanego staje się kwestią kluczową.
Definicja Zachowku:
Zachowek stanowi część spadku, do której uprawnieni są zstępni, czyli dzieci, a w przypadku ich braku – rodzice spadkodawcy. Jest to część dziedziczenia, którą uprawniony ma prawo otrzymać, niezależnie od treści testamentu spadkodawcy. W sytuacji, gdy spadkodawca dokonał darowizny jeszcze za życia, a ta darowizna mogłaby mieć wpływ na wysokość zachowku, osoba uprawniona może dochodzić swoich praw do zachowku od obdarowanego.
Warunki Dochodzenia Zachowku od Obdarowanego:
Aby osoba uprawniona do zachowku mogła dochodzić swoich roszczeń od osoby, która otrzymała darowiznę od spadkodawcy, konieczne jest spełnienie pewnych warunków:
- Ustalenie Uprawnienia do Zachowku: Osoba dochodząca zachowku musi być uprawniona do zachowku na mocy prawa, zazwyczaj jako dziecko lub rodzic spadkodawcy.
- Darowizna Wpływająca na Wysokość Zachowku: Konieczne jest udowodnienie, że darowizna dokonana przez spadkodawcę w czasie życia miała wpływ na wysokość zachowku, który przysługuje osobie dochodzącej swoich praw.
- Ograniczenia Czasowe: Istnieje określony czas, w którym można dochodzić swojego prawa do zachowku od obdarowanego. Termin ten różni się w zależności od jurysdykcji, jednak zazwyczaj oscyluje od kilku miesięcy do kilku lat od momentu otwarcia spadku.
Procedura Dochodzenia Zachowku:
Procedura dochodzenia zachowku od obdarowanego wymaga starannego udokumentowania darowizny oraz jej wpływu na dziedziczenie. Zazwyczaj obejmuje ona następujące kroki:
- Zbieranie Dowodów: Osoba dochodząca zachowku powinna zbierać wszelkie dokumenty potwierdzające dokonane darowizny, umowy, ewentualne testamenty oraz wszelkie dokumenty finansowe związane z tą transakcją.
- Skierowanie Sprawy do Sądu: W przypadku braku porozumienia z obdarowanym co do wysokości zachowku, sprawa może być kierowana do sądu, gdzie toczyć się będzie postępowanie sądowe w tej sprawie.
- Rozpatrzenie Sprawy: Sąd bada dowody i okoliczności związane z darowizną oraz jej wpływem na wysokość zachowku. Ostatecznie podejmuje decyzję uwzględniającą prawa stron.
Orzecznictwo w sprawie dochodzenia zachowku od obdarowanego
Możliwość dochodzenia roszczenia o zachowek bezpośrednio od obdarowanego, wynika z treści przepisu art. 1000 k.c. potwierdza to również aktualne orzecznictwo:
Wyrok Sadu Okręgowego w Łodzi z dnia 20.03.2014 r. w sprawie o sygnaturze III Ca 1119/13 [publikacja Portal Orzeczeń Sądów Powszechnych] Powyższa argumentacja prowadzi zatem do konkluzji, iż w sytuacji, gdy spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, uprawniony do zachowku może dochodzić bezpośrednio od obdarowanego roszczenia o zachowek, gdyż możliwość taką dla uprawnionego przewidział wyraźnie ustawodawca w treści przepisu art 1000 KC W dalszym jednak ciągu uprawniony swoje roszczenie o zachowek może kierować do spadkobiercy, o ile wcześniej nie zostanie wykazane, że dokonanie przez spadkobiercę darowizny wyczerpującej cały spadek skutkowało tym, iż uprawniony nie może już otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy. Teoretycznie udowodnienie powyższej okoliczności mogłoby nastąpić, jak podnoszą apelujące, w drodze egzekucji skierowanej do majątku spadkobiercy, która okazałaby się bezskuteczna. W praktyce jednakże stawianie takiego wymogu pozbawione jest logiki, bowiem oznaczałoby to, że rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie, którego podstawą byłby art 1000 kc, stanowiący o niemożności uzyskania od spadkobiercy należnej kwoty zachowku, uzależnione byłoby od wcześniejszego skierowania przeciwko pozwanej spadkobierczyni egzekucji celem wyegzekwowania należnej z tytułu zachowku kwoty, która zasądzona może być tylko w niniejszym postępowaniu. Z powyższego wyraźnie zatem wynika, iż wykazanie bezskuteczności egzekucji, na co powołują się w swojej apelacji skarżące, nie mogłoby nastąpić przed zakończeniem niniejszego postępowania. Tym samym przesłanka bezskuteczności egzekucji nie może stanowić podstawy do oddalenia bądź uwzględnienia roszczenia powódek.
Podsumowując powyższe rozważania, należy stwierdzić, iż wprawdzie w sytuacji, gdy dokonana za życia spadkodawcy darowizna na rzecz osoby niebędącej spadkobiercą wyczerpuje cały spadek, a zatem skutkuje tym, iż wartość czynna spadku wynosi 0 zł, uprawniony do zachowku nie traci możliwości dochodzenia od spadkobiercy na podstawie art. 991 § 2 k.c. roszczenia o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia. Uprawniony w takiej sytuacji ma jednakże również możliwość skierowania swojego roszczenia na podstawie art. 1000 k.c. bezpośrednio do osoby obdarowanej uznając, iż zachodzi sytuacja, gdy nie może on już otrzymać należnego mu zachowku od spadkobiercy. Do drugiej z przedstawionych powyżej sytuacji należałoby się zatem odnieść w okolicznościach rozpoznawanej sprawy.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10 lipca 2014 r. I ACa 113/14 Gdy spadkodawca dokonał darowizny wyczerpującej cały spadek, uprawniony do zachowku może dochodzić od obdarowanego roszczenia o zachowek w granicach określonych w art. 1000 k.c. Odpowiedzialność na podstawie art. 1000 k.c. ogranicza się do wartości wzbogacenia będącego skutkiem darowizny.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu – I Wydział Cywilny z dnia 26 kwietnia 2018 r.
I ACa 1143/17 Osoba uprawniona musi wykazać, że nie może uzyskać zaspokojenia swego roszczenia od wszystkich osób zobowiązanych z mocy art. 991 KC, by móc zażądać całej lub części kwoty od obdarowanego. Ciężar dowodu, że nie może uzyskać zachowku od spadkobiercy w całości czy w określonej części obciąża uprawnionego do zachowku (art. 6 KC i art. 232 zdanie pierwsze KC).
Podsumowanie:
Dochodzenie zachowku od osoby, która otrzymała darowiznę od spadkodawcy, jest procesem skomplikowanym, wymagającym starannego zbierania dowodów i zrozumienia prawnego kontekstu danego przypadku. Istotne jest również ścisłe przestrzeganie terminów i procedur postępowania. Warto w takich sytuacjach skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika specjalizującego się w sprawach spadkowych, który pomoże w efektywnym dochodzeniu praw do zachowku od obdarowanego.
Z uwagi na siedzibę w Łodzi Adwokat Jacek Ostrowski świadczy pomoc prawną w sprawach dotyczących problematyki zachowku głównie na terenie województwa łódzkiego.
O tym jak dochodzić zachowku możesz przeczytać tutaj.
